کنترل فاز یا رله کنترل فاز از تجهیزات مراقبتی و حفاظتی تابلوهای برق صنعتی است که به صورت الکترونیکی وظیفه حفاظت و مراقبت از تجهیزات در برابر اختلال شبکه برق را بر عهده دارد. منظور از اختلال شبکه برق در واقع همان کاهش یا افزایش ولتاژ، عدم جا به جایی و تقارن فازها است. کنترل فاز در صورت بروز هر یک از موارد عنوان شده دستور قطع جریان برق را به تابلوهای صنعتی می دهد. در ادامه می خواهیم به بررسی بخش های مختلف کنترل های فاز، وظایف مهم و قیمت کنترل فاز بپردازیم با ما همراه باشید.
معرفی بخش های مختلف کنترل فاز
بر روی هر کنترل فاز تعدادی نشانگر LED و ترمینال وجود دارد که ممکن است شرکت های سازنده این تجهیزات در انتخاب شماره یا رنگ هر یک از ترمینال ها و محل قرارگیری آن ها با سایر شرکت ها متفاوت باشند. اما به طور کلی در این تجهیزات با بخش های مختلف در ارتباط هستید که به شرح زیر است:
• ترمینال های R و S وT یا L1، L2، L3
• Sensitivity یا Se
• One Delay
• ترمینال 15
• ترمینال 16
• ترمینال 18
• نشانگرهای خطا
ترمینال های R ،S ، T : ورودی برق سه فاز شبکه را به این ترمینال ها متصل می کنیم. به طور کلی کنترل های فاز به دو صورت بدون نول و با نول طراحی و تولید می شوند. با اتصال صحیح سیم های مورد نظر به هر کدام از آن ها چراغ نشانگر تغذیه دستگاه روشن می شود.
Sensitivity: به این بخش از کنترل های فاز پیچ تنظیم کننده میزان حساسیت دستگاه در زمان مقایسه تقارن میان فازهاست. به بیان دیگر این بخش میزان حساسیت را نسبت به عدم تقارن فازها را مشخص و اعلام می کند.
One Delay: به پیچ تنظیم کننده زمان انتظار گفته می شود که در موارد خاص زمانی که اشتباه یا خطا رخ دهد یا برای اولین بار مدار روشن می شود.
ترمینال 15:
ترمینال 15 یا ورودی فرمان ترمینالی است که به آن ورودی فرمان وارد شده و خروجی آن را می توان در پایانه های 16 و 18 دریافت کرد. در حقیقت ورودی پایه COM رله داخلی کنترل فاز است.
ترمینال 16:
نرمال باز یا خروجی NC است . این خروجی مواقعی که ولتاژ سه فاز مشکلی نداشته باشد وصل شده که در این صورت نشانگر رله فعال و روشن است. ترمینال 16 به کنتاکتور رله متصل می شود.
ترمینال 18:
ترمینال 18 نرمال بسته یا خروجی NO است. ترمینال 18 همیشه بسته است مگر زمانی که چراغ یا نشانگر سیگنال REL روشن شود. به طور کلی ترمینال 18 در دو حالتی که دستگاه خاموش باشد یا خطایی رخ داده باشد بسته خواهد بود. زمانی که خطایی رخ می دهد رله داخلی قطع می کند. از این ترمینال می توان با اتصال به PLC برای مانیتورینگ استفاده کرد.
نشا��گر خطا:
بر روی کنترل های فاز معمولا یک الی دو عدد نشانگر خطا وجود دارد که در صورت جا به جایی در فازها یا تغییر در جریان ولتاژ برق، زمانی که ولتاژ خارج از شبکه و محدوده مجاز عملکرد دستگاه باشد علاوه بر روشن شدن چراغ نشانگر، قطع رله داخلی انجام می شود. ( محدوده مجاز ولتاژ جریان برق در سه فاز بین 300 تا 440 وات است و در تک فاز مقدار آن 240 ولت است.
مدار داخلی کنترل فاز
نحوه قرارگیری فاز در مدار داخلی دستگاه به این صورت است که سه فاز R-S-T در ورودی دستگاه کنترل قرار می گیرند. یکی از فازهای ورودی که فاز فرمان نام دارد که در تصویر فاز T است به عنوان فاز فرمان به پایه مشترک رله که شماره 15 است وصل می شود. از ترمینال شماره 18 که کنتاکت باز رله است یک سیم به عنوان سیم فرمان پایه A1 کنتاکتور وصل خواهد شد. پایه A1 خود به نول وصل خواهد شد. با اتصال رله خروجی میان کنتاکتور مغناطیس برقرار شده و مدار قدرت به کمک کنتاکتور وصل خواهد شد.
وظایف مهم کنترل فاز
کنترل فاز در مدار وظایف و مسئولیت های مختلفی دارند که از مهمترین آن ها می توان به حفاظت و مراقبت از موتور در برابر اختلال های شبکه مانند کاهش ولتاژ، تغییر تقارن فاز، قطع فاز، عدم تقارن بودن ولتاژ اشاره کرد. چنانچه تشخیص هر یک از موارد بالا از سوی دستگاه کنترل فاز به درستی انجام نشود موجب ایجاد عیب در تجهیزات و موتور خواهد شد.
کنترل فاز با سوپر کنترل فاز چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
کنترل فاز معمولی فاکتورهای ولتاژ پایین و بالا، ولتاژهای نامتقارن را در خود به صورت ثابت مشخص می شود و دستگاه قابل تنظیم نیست اما در مورد دستگاه سوپر کنترل فاز می توان آن را تنظیم کرد. زمانی که سیم نول برق دار باشد دستگاه فرمان فاز عمل می کند و سیستم را قطع خواهد کرد زیرا سیم نول برای تقارن شبکه است.
کنترل فاز از تجهیزات محافظتی و مراقبتی تابلوهای برق صنعتی است که به صورت الکترونیکی وظیفه مراقبت از تجهزات را در برابر اختلال شبکه برق بر عهده دارد. در صورت بروز هر گونه مشکل در جریان برق این تجهیزات مراقبتی به سرعت دستور قطع جریان برق را صادر می کنند. از این رو جزو تجهیزات مهم و کاربردی در تابلو برق های صنعتی محسوب می شوند. تجهیزات کنترلی فاز از بخش های مختلف تشکیل شده اند که هر یک نقشی را در مدار داخلی ایفا می کند . از مزایای مهم دستگاه های کنترلی فاز جریان برق می توان به جلوگیری از عدم تقارن فازها، مراقبت و حفاظت از تابلو برق، جلوگیری از کاهش یا افزایش ولتاژ برق، قطع سریع فاز در صورت بروز هر گونه مشکل اشاره کرد. در صورتی که دستگاه تشخیص صحیح در زمان بروز هرگونه مشکل ندهد احتمال ایجاد عیب در تجهیزات بسیار بالا می رود. برای انتخاب و خرید دستگاه های حفاظتی و مراقبتی بهتر است ابتدا اطلاعات خود را در این زمینه بالا ببرید و پس از آن با مشاورین و کارشناسان حرفه ای در زمینه برق مشورت داشته باشید. برای دریافت خدمات مشاوره ای در این زمینه با کارشناسان متخصص ما در ارتباط باشید.